Menopoz, kadınların hayatında doğal bir geçiş dönemidir, tıpkı bebeklik, ergenlik ve cinsel olgunluk gibi. Yumurtalık fonksiyonlarının sonlanmasıyla birlikte ortaya çıkar.

Menopoz, olumsuz etkileri önlenmeye ve tedavi edilmeye çalışılan bir durum olarak kabul edilmektedir.

Dünya genelinde menopoz yaşı 45-55 yaş aralığındadır, Türkiye’de ise ortalama menopoz yaşı 46-48 olarak belirlenmiştir.

Menopozun Tanımı ve Dönemleri

Menopoz, yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmesi sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesidir.

Menopoz, Dünya Sağlık Örgütü’nün sınıflandırmasına göre üç döneme ayrılır:

Premenopoz: İlk belirtilerin görüldüğü dönemden menopoza kadar olan süreçtir. Bu dönemde yumurtalıklardaki folikül aktivitesi yavaşlar ve adetler düzensizleşir.

Menopoz: En son adet kanamasının görüldüğü andır.

Postmenopoz: Menopozdan yaşlılık dönemine kadar olan 6-8 yıllık süreçtir. Bir kadının postmenopozda kabul edilmesi için 12 ay boyunca adet görmemiş olması gerekir.

Menopoz, oluşum biçimine göre de sınıflandırılır:

Doğal menopoz

Erken menopoz: 45 yaşından önce ortaya çıkan menopozdur. Otoimmün hastalıklar, radyoterapi, kemoterapi, enfeksiyonlar, çevresel nedenler, kürtaj ve düşükler, sık gebelik, aşırı şişmanlık ve hipotiroidizm gibi sebeplerle oluşabilir.

Cerrahi menopoz: Yumurtalıkların cerrahi olarak alınması veya radyasyon tedavisi gibi durumlarla ortaya çıkar.

Menopozu Etkileyen Faktörler

Genetik faktörler: Ailedeki kadınların benzer yaşlarda menopoza girmesi.

Genital faktörler: Düzensiz adet gören kadınların daha erken menopoza girmesi; doğurganlık durumu, ilk adet yaşı, doğum kontrol hapı kullanımı, emzirme süresi gibi faktörler.

Psikolojik faktörler: Psikolojik travmalar menopozu hızlandırabilir; savaş, göç, deprem, uzun süren hapishane hayatı gibi.

Fiziki ve çevresel faktörler: Soğuk iklimlerde ve zorlu şartlarda yaşayan kadınlarda menopoz yaşının daha erken olması.

Sigara kullanımı: Yoğun sigara içen kadınlarda menopozun 1-2 yıl daha erken görülmesi.

Genel sağlık durumu: Ağır metabolik hastalıklar, genetik bozukluklar, enfeksiyonlar, kemoterapi ve radyoterapi menopoz yaşını etkileyebilir.

Sosyal faktörler: Kırsal ve geleneksel toplumlarda menopoz yaşının daha erken görülebilmesi.

Menopoz Belirtileri

Menopoz döneminde kadınlar hem fiziksel hem de ruhsal bir dizi semptom yaşayabilirler.

Premenopozal dönem belirtileri:

• Adet düzensizlikleri
• Yumurtlamada azalma
• Ateş basmaları
• Aşırı terleme
• Depresif ruh hali
• Uyuyamama
• Gerginlik, sinirlilik
• İştah artışı
• Konsantrasyon güçlüğü
• Yüzde kızarma
• Nabızda artış
• Baş ağrısı, baş dönmesi
• Sıcak basması
• Öz güven azlığı
• Unutkanlık
• Dikkatsizlik
• Yorgunluk
• Cinsel istekte azalma

Menopoz sonrası görülen belirtiler:

• Premenopoz belirtilerinin devam etmesi
• Genital organlarda atrofi (küçülme); rahim, vajina, vulva ve üretrada küçülme, sık idrara çıkma, kabızlık, vulvada kaşıntı, ağrılı cinsel ilişki, rahim sarkması, idrar kaçırma, idrar kesesi sarkması, makatta sarkma
• Deri, saç ve ter bezlerinde değişiklikler; deri incelmesi, kolajen azalması, saç ve kıl miktarında azalma, cilt kuruması, yara iyileşmesinin gecikmesi, çene, dudak ve göğüste kalın tüyler çıkması, koltuk altı ve genital bölgede kıl miktarının azalması
• Ağız kuruluğu, ağızda kötü tat, diş eti hastalıkları
• Kabızlık ve basur
• Reflü ve safra taşı
• Kalp hastalıkları riskinde artış; kolesterol artışı, yüksek tansiyon, damar sertliği
• Osteoporoz (kemik erimesi); kemik mineral yoğunluğunun azalması, kırık riskinde artış
• Metabolik hızın yavaşlaması ve kilo artışı
• Cinsel isteksizlik

Menopoz Tanısı

Menopoz tanısının erken konulması önemlidir, çünkü menopozdaki kayıpların çoğu ilk yılda gerçekleşir.

Tanı için; şikayetler ve jinekolojik muayene, pap-smear ve kan testleri yapılır.

Menopoz tanısı genellikle:

Önceden düzenli adet gören kadınlarda 1 yıl ve daha uzun süreli adetsiz dönem ile konulabilir.

Düzensiz adet gören veya histerektomi geçirmiş kadınlarda kanda FSH düzeyine bakılarak konulabilir. FSH düzeyinin 40 pg/ml üzerinde olması menopoz göstergesidir.

FSH düzeyi 25-40 pg/ml arasında ise premenopoz olduğu düşünülür.

Düzensiz kanaması olan kadınlarda gebelik ve diğer hastalıklar araştırılmalıdır.

Menopoz tanısı için; menopoz hormon testleri, kemik dansitometresi, mamografi, kan biyokimyası, ultrasonografi ile yumurtalıkların ve rahim içi kalınlığın değerlendirilmesi işlemleri yapılmaktadır.

Menopoz Tedavisi

Menopoz aslında doğal bir süreçtir ve tedavi gerektirmeyebilir.

Ancak, düşük östrojen seviyelerine bağlı semptomlar ve hastalıklar için tedavi gerekebilir.

Tedavi yöntemleri:

Hormon Replasman Tedavisi (HRT): Östrojen takviye tedavisidir. Östrojen ve progesteron içeren ilaçlar düzenli olarak verilir. HRT, osteoporoz ve kalp-damar hastalıkları riskini azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca sıcak basması, terleme, çarpıntı ve halsizlik gibi belirtilere de iyi gelebilir. HRT, kemik kaybını önler, kemik kitlesini artırır, kırık riskini azaltır. Tedavi cinsel yaşam üzerinde olumlu etki gösterir, ağız kuruluğu, kötü tat ve diş çürüklerini azaltır.

Hormon tedavisinin uygulanmadığı durumlar: Bilinen ve şüpheli rahim ve meme kanseri, teşhis edilmemiş anormal kanamalar, karaciğer hastalığı, pıhtı atma riski, şişmanlık, varis, hipertansiyon, aşırı sigara, kalp krizi, beyin damar tıkanıklığı veya inme. Hipertansiyon, diyabet, safra kesesi taşı, hiperlipidemi, migren ve rahimde miyom varlığında dikkatli kullanılmalıdır.

Hormon Tedavisinin Kullanım Şekilleri: HRT hem enjeksiyon şeklinde hem de ağızdan alınabilir. Vajinal krem şeklinde de olabilir. Bu tedaviyi alan hastalarda düzenli meme ve rahim muayenesi ile kemik ölçümü yapılmalıdır.

Yaşam tarzı değişiklikleri:

Sıcak basmalarına karşı hafif ve kat kat giyinmek

Baharat ve kafeini azaltmak, sigara ve alkolden uzak durmak

Ağrılı cinsel ilişki için rahatlatıcı yağlar kullanmak

Düzenli cinsel ilişki sağlamak

Günlük kalsiyum alımına dikkat etmek

Düzenli egzersiz yapmak

Tuz alımını kısıtlamak

E vitamini ve D vitamini takviyesi almak

Beslenme: Metabolizma yavaşlamasına bağlı kilo alımını engellemek, osteoporozdan korunmak için uygun beslenmek önemlidir.

Menopozda Cinsel Yaşam

Menopozla birlikte cinsel yaşam sona ermez

Östrojen azlığı nedeniyle cinsel organlarda küçülme ve ağrılı cinsel ilişki yaşanabilir.

Ağrıyı azaltmak için kayganlaştırıcılar kullanılabilir.

Menopoz, her kadının yaşayacağı doğal bir süreçtir.

Erken tanı ve uygun tedavi ile menopozun olumsuz etkileri en aza indirilebilir.

Menopoz döneminde sağlıklı bir yaşam sürdürmek için düzenli doktor kontrolü, sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir.